مصطفی شیری کارگردان فیلم مستند «ردیف» که اثرش در جشنواره بین المللی «سینماحقیقت» حضور دارد، در گفتگو با خبرنگار مهر پیرامون این فیلم توضیح داد: فیلم «ردیف» همان طور که از نامش پیداست مستندی درباره ردیف موسیقی دستگاهی ایران است که در اثر عمدتا از دو زاویه به آن نگاه شده و با اتکا به آنها فیلم پیش می رود. بخشی از کار با تکیه به روایتی از تاریخ طولانی موسیقی در ایران است و بخشی دیگر محتوا و درونمایه موسیقی دستگاهی ایران است که به عنوان یک میراث گرانبها می تواند مورد توجه قرار گیرد.
وی ادامه داد: فیلم «ردیف» یک اثر عمیقا مبتنی بر پژوهش است که ما نهایت تلاش خود را انجام داده ایم تا اساسا مقوله پژوهش در آن به شکلی جامع و همه جانبه صورت بگیرد. ضمن اینکه تحقیق و پژوهش فیلم نیز حدود ۲ سال طول کشید چرا که ما به دلیل کمبود منابعی که در این زمینه داشتیم و آنچنان منابع مکتوب و تخصصی در این رابطه نداشتیم با مشکلات بسیار زیادی در این حوزه روبه رو بودیم که کار را برای ما سخت کرد. ما با توجه به محدودیت منابع کتابخانه ای طبیعتا باید در حوزه میدانی نیز پژوهش های زیادی را انجام می دادیم که این پژوهش های میدانی هم شامل استادان و بزرگانی می شود که در یک جمعیت بسیار کم آماری ردیف دان موسیقی ایرانی بودند و هم تهیه اسناد، تصاویر و منابعی که در اختیار اشخاص حقیقی بودند.
شیری با اشاره به ویژگی های این اثر مستند بیان کرد: یکی از مهم ترین نکات و در عین حال موارد تاثیرگذاری که در ساخت این فیلم با آن روبه رو بودم، وضعیت موسیقی ایرانی و تدریس آن در مراکز آموزشی و حتی دانشگاه هاست و آن جنبه تکنیکی آموزش ردیف در بیشتر مراکز آموزشی است در حالی که ردیف تنها یک تکنیک نیست بلکه مقوله ای است که باید ورای شرایط موجود به آن نگاه کرد. ما هم اکنون هنرجویان و هنرآموزان و البته هنرمندان زیادی داریم که در عرصه موسیقی ردیف دستگاهی ایران فعالیت های زیادی را انجام می دهند اما ساخت فیلم «ردیف» این نکته را به من نشان داد که اگر به عمق ماجرا نگاه دقیق تری داشته باشیم افرادی چون حسین علیزاده، داریوش طلایی، محمدرضا شجریان، مجید کیانی، هوشنگ ظریف و بزرگانی چون این عزیزان هستند که موسیقی ردیف دستگاهی ایران را زنده نگه داشته اند. اگر نگاهی به چشم انداز آینده موسیقی ایران بیندازیم قطعا این خطر جدی پیش روی ماست که بدون حضور این افراد جای خالی موسیقی ردیف دستگاهی احساس خواهد شد. من بازهم به این موضوع تاکید می کنم که ردیف موسیقی دستگاهی ایران تنها یک مقوله تکنیکی سازی و آوازی نیست، که یک فرهنگ و دستور زبان موسیقی ایرانی است.
کارگردان فیلم «ردیف» درباره فضای موجود مخاطب فیلم های مستند و گرایش آنها به سوژه های اجتماعی گفت: فیلم هایی چون «ردیف» همواره مخاطبان خاص خود را دارد البته من بر این باورم هر شخصی که کوچکترین دغدغه فرهنگی دارد مخاطب این فیلم و آثاری از این دست هستند. ضمن اینکه طی سال های اخیر سوژه های اجتماعی بازتاب زیادی در بین سینماگران پیدا کرده و این طبیعت سینمای مستند است که حرف روز جامعه اش را بزند. به هر حال سینمای مستند ، سینمای آگاهی است که در هر سوژه ای می تواند فضایی را برای مخاطبانش ایجاد کند. معتقدم در فضایی که توجه به سینمای اجتماعی بسیار بیشتر از گذشته است توجه به سوژه های مثلا تاریخی و فرهنگی نیز به شدت مورد نیاز مخاطبان است که من با این انگیزه برای ورود به این فضا قدم گذاشتم.
وی درباره تامین بودجه فیلم و نحوه حضور فیلم هایی با سوژه های فرهنگی در جشنواره ها نیز توضیح داد: این فیلم در ابتدا با هزینه شخصی آغاز شد اما بعدها با مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به توافقی رسیدیم و فیلم با مشارکت مرکز آماده نمایش شد. نکته حائز اهمیت دیگر اینکه جهت دهی جشنواره ها به سمت و سویی رفته تا فیلم هایی که در گونه هایی دیگر از مستند اجتماعی و در حوزه های دیگر ساخته شده اند و دغدغه های مختلف در زمینه فرهنگ و هنر و تاریخ دارند کمتر دیده می شوند و این موضوع بسیار مهمی است که در اغلب جشنواره ها به شدت قابل مشاهده است. این تجربه ای است که شخصا در دوره پیشین و کنونی جشنواره حقیقت با دو فیلم خون بازی و ردیف که از دو گونه متفاوتند با آن روبرو بوده ام. قطعا این ناشی از سیاستگذاری های کلان جشنواره ای مثل سینما حقیقت نیست اما به هرحال با این شکاف نسبی روبروییم.
من نمی گویم که در حوزه نیاز سنجی مخاطب وقتی سینمای اجتماعی بیشتر مورد توجه است مثلا نوبت های پر مخاطب جشنواره ها فقط و فقط در اختیار فیلم های فرهنگی قرار گیرد اما این انشعاب می تواند به کلیت جریان سینمای مستند لطمه وارد کند. موضوعی که طی ماه های اخیر در سینمای هنر و تجربه نیز شاهد آن هستیم و این تفکیک را تا اندازه ای در انتخاب فیلمهای مستند می بینیم که البته حضور مستندهای اجتماعی اصلا و ابدا بد نیست و لازم هم هست، اما در عین حال فضای موجود را تا حدی تحت تاثیر گونه ای خاص از سینمای مستند قرار داده است.
نظر شما